رباعی شمارهٔ ۵۱ ابر آمد و بر روی هوا می گرید

ابر آمد و بر روی هوا می گرید
چون متهم از شرم و حیا می گرید
معلومم شد که او چرا می گرید
بر عمر تلف گشتۀ ما می گرید
 

 

رباعی شمارهٔ ۵۲ با نغمۀ داوود کمانچه نزنید

با نغمۀ داوود کمانچه نزنید
زر وزن کنید و بر کپانچه نزنید
گفتم به جواب تو درآیم لیکن
شرطی است که بر کوه طپانچه نزنید
 

 

رباعی شمارهٔ ۵۳ ای دست نشان قلمت لؤلؤ تر

ای دست نشان قلمت لؤلؤ تر
منشی فلک عبارتت را چاکر
بر بام فلک ز ماه می سازند
از بهر قلمدان تو ما شورۀ زر
 

 

در جدال آیینه و تصویر

۱

دیری با من سخن به درشتی گفته‌اید
خود آیا تابِ‌تان هست که پاسخی در خور بشنوید؟

□

رنج از پیچیدگی می‌بَرید؛
از ابهام و
            هر آنچه شعر را
                                در نظرگاهِ شما
به زعمِ شما
                به معمایی مبدل می‌کند.
اما راستی را
از آن پیش‌تر
رنجِ شما از ناتوانیِ خویش است
                                        در قلمروِ «دریافتن»؛
که این‌جای اگر از «عشق» سخنی می‌رود
عشقی نه از آن گونه است
                               کهِ‌تان به کار آید،
و گر فریاد و فغانی هست
همه فریاد و فغان از نیرنگ است و فاجعه.

 

خود آیا در پی دریافتِ چیستید
شما که خود
                نیرنگید و فاجعه
و لاجرم از خود
                  به ستوه
                             نه؟

 

□

 

دیری با من سخن به درشتی گفته‌اید
خود آیا تابِ‌تان هست
که پاسخی به درستی بشنوید
                                       به درشتی بشنوید؟

 

۲

 

زمین به هیأتِ دستانِ انسان درآمد
هنگامی که هر برهوت
                             بُستانی شد و باغی.
و هرزابه‌ها
             هریک
                    راهیِِ برکه‌یی شد
چرا که آدمی
طرحِ انگشتانش را
با طبیعت در میان نهاده بود.

 

□

 

از کدامین فرقه‌اید؟
                        بگویید،
شما که فریاد بر می‌دارید! –
به جز آن که سرکوفتگانِ بسته دست را، به وقاحت
در سایۀ ظفرمندان
                          رجزی بخوانید،
یا که در معرکۀ جدال
از بامِ بلندِ خانۀ خویش
                              سنگ‌پاره‌ای بپرانید
تا بر سرِ کدامین کس فرود آید.
که اگرچه میدان‌دارِ هر میدان‌اید،
نه کسی را به صداقت یارید
نه کسی را به صراحت دشمن می‌دارید.

 

از کدامین فرقه‌اید؟
                       بگویید،
شما که پرستارِ انسان باز می‌نمایید! –
کدامین داغ
              بر چهرۀ خاک
                                 از دست‌کارِ شماست؟
یا کدامین حجرۀ این مدرسه؟

 

۳

 

خو کرده‌اید و دیگر
                      راهی به جز اینِ‌تان نیست
که از بد و خوب
                   همچنان
هر چیز را آیینه‌ای کنید،
تا با ملاکِ زیباییِ صورت و معناتان
گِرد بر گِردِ خویش
هر آنچه را که نه از شماست
به حسابِ زشتی‌ها
خطی به جمعیتِ خاطر بتوانید کشید و به اطمینان،
چرا که خو کرده‌اید و دیگر
                                به جز اینِ‌تان راهی نیست
که وجودِ خویشتن را نقطۀ آغازِ راه‌ها و زمان‌ها بشمارید.
کرده‌ها را
با کرده‌های خویش بسنجید و گفته‌ها را
با گفته‌های خویش…
لاجرم به خود می‌پردازید
آنگاه که من به خود پردازم؛
و حماسه‌ای از شجاعتِ خویش آغاز می‌کنید
آنگاه که من
               دست‌اندر کار شوم حتا
که نقطۀ پایان را
بر این تکرارِ ابلهانۀ بامداد و شام بگذارم
و دیگر
رای تقدیر را
به انتظار نمانم.

 

دردی‌ست،
با این همه دردی‌ست
                           دردی‌ست
تصورِ نقابِ اندوهی که به رخساره می‌گذارید
هنگامی که به بدرقۀ لاشۀ ناتوانی می‌آیید
که روزی‌هایش را همه
با زباله و ژنده جُلپاره
                         به زباله دانی بوناک زیست
چونان الماس‌دانه‌یی
که یکی غارتی به نهان برده باشد.

 

۴

 

آنجا که عشق
غزل نیست
              که حماسه‌یی ست،
هر چیز را 
            صورتِ حال
                          باژگونه خواهد بود:

زندان
       باغِ آزاده مردم است
و شکنجه و تازیانه و زنجیر
نه وهنی به ساحتِ آدمی
                               که معیارِ ارزش‌های اوست.

کشتار
        تقدس و زهد است و
                                   مرگ
                                         زندگی‌ست.

و آن که چوبۀ دار را بیالاید
با مرگی شایستۀ پاکان
به جاودانگان
                پیوسته است.

 

□

 

آن جا که عشق
                    غزل نه
                             حماسه است
هر چیز را
            صورتِ حال
                            باژگونه خواهد بود:

رسوایی
          شهامت است و
سکوت و تحمل
                   ناتوانی.

 

از شهری سخن می گوییم که در آن، شهرخدایید!

 

دیری با من سخن به درشتی گفتید،
خود آیا به دو حرف تابِ‌تان هست؟
تابِ‌تان هست؟

لوح

چون ابرِ تیره گذشت
در سایۀ کبودِ ماه
میدان را دیدم و کوچه‌ها را،
که هشت‌پایی را ماننده بود از هر جانبی پایی به خستگی رها کرده
به گودابی تیره.

 

و بر سنگ فرشِ سرد
خلق ایستاده بود
                      به انبوهی.
و با ایشان
             انتظارِ دیرپای
به یأس و به خستگی می‌گرایید.
و هربار
بی‌قراریِ انتظار
                   که بر جمعِ ایشان می‌جنبید
                                                      چنان بود
که پوستِ حیوان را لرزشی افتاده است
از سردیِ گذرای آب
یا خود از خارشی.

 

□

 

من از پلکانِ تاریک
                      به زیر آمدم
با لوحِ غبار آلوده
                    بر کف.
و بر پاگَردِ کوچک
                     ایستادم
                               که به نیم نیزه به میدان سَر بود.
و خلق را دیدم
                  به انبوهی
که حجره‌ها را همه
                       گِردبرگِردِ میدان
                                          انباشته بودند
هم از آن گونه که صحن را؛
و دنبالۀ ایشان
                     در قالبِ هر معبر که به میدان می‌پیوست
تا مرزِ سایه‌ها و سیاهی
ممتد می‌شد
و چنان مُرکّبِ آب دیده
در ظلمت
           نَشت می‌کرد
و با ایشان
             انتظار بود و سکوت 
                                    بود.

 

پس لوحِ گِلین را بلند
                         بر سرِ دست
                                         گرفتم
و به جانبِ ایشان فریاد برداشتم:
«- همه هرچه هست
                           این است و
                                         در آن فراز
    به جز این هیچ
                      نیست.
  
    لوحی‌ است کهنه
                        بِسوده
                                که اینک!
                                           بنگرید!
    که اگر چند آلودۀ چرک و خونِ بسی جراحات است
    از رحم و دوستی سخن می‌گوید و
                                                پاکی.»

 

خلق را گوش و دل اما
                           با من نبود
و چنان بود که گفتی
از چشم به راهی
                    با ایشان
                               سودی هست و
                                                   لذتی.

 

در خروش آمدم که
                      «- ریگی اگر خود به پوزار ندارید
                          انتظاری بیهوده می‌برید
                          پیغامِ آخرین
                                         همه این است!»

 

فریاد برداشتم:
«- شد آن زمانه که بر مسیحِ مصلوبِ خویش به مویه می‌نشستید
    که اکنون
               هر زن
                      مریمی‌ است
    و هر مریم را
                    عیسایی بر صلیب است،
                                            بی تاجِ خار و صلیب و جُل جُتا
    بی پیلات و قاضیان و دیوانِ عدالت.-

    عیسایانی همه هم‌سرنوشت
    عیسایانی یک دست
    با جامه‌ها همه یک دست
    و با پاپوش‌ها و پاپیچ‌هایی یکدست – هم بدان قرار –
    و نان و شوربایی به تساوی
    [که برابری، میراثِ گرانبهایِ تبارِ انسان است، آری!]                      

و اگر تاجِ خاری نیست
                               خُودی هست که بر سر نهید
    و اگر صلیبی نیست که بر دوش کشید
                                                    تفنگی هست،
    [اسبابِ بزرگی
     همه آماده!]    

و هر شام
    چه بسا که «شامِ آخر» است
    و هر نگاه
    ای بسا که نگاهِ یهودایی.

 

    اما به جُستجوی باغ
                              پای 
                                   مفرسای
    که با درخت
                   بر صلیب
                              دیدار خواهی کرد،
    هنگامی که رؤیای انسانیت و رحم
    در نظرگاهت
                   چونان مِهی
                                  نرم و سبک خیز
                                                      بپراکند
    و صراحتِ سوزانِ حقیقت
    چون خنجرکانِ آفتابِ کویر
    به چشمانت اندر خَلَد
    و دریابی که چه شوربختی! چه شوربختی!
    که کمتر مایه‌یی‌ت کفایت بود
    تا بیشترین بخت‌یاری را احساس کنی:
    سلامی به صفا
    و دستی به گرمی
    و لبخندی به صداقت.
    و خود این اندک مایه تو را فراهم نیامد!
    نه
    به جُستجوی باغ
                         پای
                              مفرسای
    که مجالِ دعایی و نفرینی نیست
    نه بخششی و
                       نه کینه‌یی.
    ودریغا که راهِ صلیب
                            دیگر
    نه راهِ عروج به آسمان
    که راهی به جانبِ دوزخ است و
                                            سرگردانیِ جاودانۀ روح.»

 

□

 

من در تبِ سنگینِ خویش فریاد می‌کشیدم و
                                                        خلق را
گوش و دل امّا به من نبود.
خَبَرم بود که اینان
                      نه لوحِ گلین
                                    که کتابی را انتظار می‌کشند
و شمشیری را
و گزمگانی را که بر ایشان بتازند
                                       با تازیانه و گاو سر،
و به زانوشان در افکنند
در مَقدمِ آن کو
                 از پلکانِ تاریک به زیر آید
                                              با شمشیر و کتاب.

 

پس من بسیار گریستم
– و هر قطرۀ اشکِ من حقیقتی بود
هرچند که حقیقت
                       خود
                            کلمه‌یی بیش نیست. –
گویی من
           با گریستنی از این گونه
حقیقتی مأیوس را
                       تکرار می‌کردم.
آه
این جماعت
حقیقتِ خوف‌انگیز را 
                         تنها
                              در افسانه‌ها می‌جویند
و خود از این روست که شمشیر را
                                           سلاحِ عدلِ جاودانه می‌شمرند،
چرا که به روزگارِ ما
شمشیر
سلاحِ افسانه هاست.

 

نیز از این روی
تنها
    شهادتِ آن کس را پذیره می شوند به راهِ حقیقت،
که در برابرِ «شمشیر»
از سینۀ خود
                 سپری کرده باشد.

 

گویی شکنجه را و رنجِ شهادت را
– که چیزی سخت دیرینه سال است –
با ابزارِ نو نمی پسندند؛
ورنه
آن همه جان ها که به آتشِ باروت سوخت؟! –
ورنه
آن همه جان ها، که از ایشان
تنها
سایۀ مبهمی به جای ماند
                                    از رقمی
در مجموعۀ خوف انگیزِ کرورها و کرورها؟! –
آه
  این جماعت
حقیقت را
            تنها در افسانه ها می جویند
با آن که حقیقت را
افسانه‌یی بیش نمی دانند

□

وآتشِ من در ایشان نگرفت
چرا که دربارۀ آسمان
                             سخنِ آخرین را گفته بودم
بی آن که خود از آسمان
نامی
     به زبان آورده باشم.

خون بها

ای دوست شاد باش که شادی سزای توست
این گنج مزد طاقت رنج آزمای توست
صبح امید و پرتو دیدار و بزم مهر
ای دل بیا که این همه اجر وفای توست
این باد خوش نفس به مراد تو می وزد
رقص درخت و عشوۀ گل در هوای توست
شب را چه زهره کز سر کوی تو بگذرد؟
کان آفتاب سایه شکن در سرای توست
خوش می برد تو را به سر چشمۀ مراد
این جست و جو که در قدم رهگشای توست
ای بلبل حزین که تپیدی به خون خویش
یاد تو خوش که خندۀ گل خون بهای توست
دیدی دلا که خون تو آخر هدر نشد
کاین رنگ و بوی گل همه از نافه های توست
پنهان شدی چو خنده در این کوهسار و باز
هر سو گذار قافله های صدای توست
از آفتاب گرمی دست تو می چشم
برخیز کاین بهار گل افشان برای توست
با جان سایه گرچه در آمیختی چو غم
ای دوست شاد باش که شادی سزای توست

شبیخون

برسان باده که غم روی نمود ای ساقی
این شبیخون بلا باز چه بود ای ساقی
حالیا نقش دل ماست در آیینۀ جام
تا چه رنگ آورد این چرخ کبود ای ساقی
دیدی آن یار که بستیم صد امید در او
چون به خون دل ما دست گشود ای ساقی
تیره شد آتش یزدانی ما از دم دیو
گرچه در چشم خود انداخته دود ای ساقی
تشنۀ خون زمین است فلک، وین مه نو
کهنه داسی است که بس کشته درود ای ساقی
منتی نیست اگر روز و شبی بیشم داد
چه از او کاست و بر من چه فزود ای ساقی
بس که شستیم به خوناب جگر جامۀ جان
نه از او تار به جا ماند و نه پود ای ساقی
حق به دست دل من بود که در معبد عشق
سر به غیر تو نیاورد فرود ای ساقی
این لب و جام پی گردش می ساخته اند
ورنه بی می و لب جام چه سود ای ساقی
در فروبند که چون سایه در این خلوت غم
با کسم نیست سر گفت و شنود ای ساقی

زنده وار

چه غریب ماندی ای دل! نه غمی، نه غمگساری
نه به انتظار یاری، نه ز یار انتظاری
غم اگر به کوه گویم بگریزد و بریزد
که دگر بدین گرانی نتوان کشید باری
چه چراغ چشم دارد از شبان و روزان
که به هفت آسمانش نه ستاره ای است باری
دل من! چه حیف بودی که چنین ز کار ماندی
چه هنر به کار بندم که نماند وقت کاری
نرسید آن ماهی که به تو پرتوی رساند
دل آبگینه بشکن که نماند جز غباری
همه عمر چشم بودم که مگر گلی بخندد
دگر ای امید خون شو که فرو خلید خاری
سحرم کشیده خنجر که، چرا شبت نکشته است
تو بکش که تا نیفتد دگرم به شب گذاری
به سرشک همچو باران ز برت چه برخورم من؟
که چو سنگ تیره ماندی همه عمر بر مزاری
چو به زندگان نبخشی تو گناه زندگانی
بگذار تا بمیرد به بر تو زنده واری
نه چنان شکست پشتم که دوباره سر بر آرم
منم آن درخت پیری که نداشت برگ و باری
سر بی پناه پیری به کنار گیر و بگذر
که به غیر مرگ دیگر نگشایدت کناری
به غروب این بیابان بنشین غریب و تنها
بنگر وفای یاران که رها کنند یاری

گفتار اندر دلداری هنرمندان

دو تن، پرور ای شاه کشور گشای
یکی اهل بازو، دوم اهل رای
ز نام آوران گوی دولت برند
که دانا و شمشیر زن پرورند
هر آن کو قلم را نورزید و تیغ
بر او گر بمیرد مگو ای دریغ
قلم زن نکودار و شمشیر زن
نه مطرب که مردی نیاید ز زن
نه مردی است دشمن در اسباب جنگ
تو مدهوش ساقی و آواز چنگ
بسا اهل دولت به بازی نشست
که ملکت برفتش به بازی ز دست

یاد آر

ما قصۀ دل جز به بر یار نبردیم
و ز یار شکایت سوی اغیار نبردیم
معلوم نشد صدق دل و سر محبت
تا این سر سودازده بر دار نبردیم
ما را چه غم سود و زیان است که هرگز
سودای تو را بر سر بازار نبردیم
با حسن فروشان بهل این گرمی بازار
ما یوسف خود را به خریدار نبردیم
ای دوست که آن صبح دل افروز خوشت باد
یاد آر که ما جان ز شب تار نبردیم
سرسبزی آن خرمن گل باد اگر چند
از باغ تو جز سرزنش خار نبردیم
بی رنگی ام از چشم تو انداخت اگر نه
کی خون دلی بود که در کار نبردیم
تا روشنی چشم و دل سایه از آن روست
از آینه ای منت دیدار نبردیم

بر سر آتش غم

آه کز تاب دل سوخته جان می سوزد
ز آتش دل چه بگویم که زبان می سوزد
یارب این رخنۀ دوزخ به رخ ما که گشود؟
که زمین در تب و تاب است و زمان می سوزد
دود برخاست از این تیر که در سینه نشست
مکن ای دوست که آن دست و کمان می سوزد
مگر این دشت شقایق دل خونین من است؟
که چنین در غم آن سرو روان می سوزد
آتشی در دلم انداخت و عالم بو برد
خام پنداشت که این عود نهان می سوزد
لذت عشق و وفا بین که سپند دل من
بر سر آتش غم رقص کنان می سوزد
گریۀ ابر بهارش چه مدد خواهد کرد؟
دل سرگشته که چون برگ خزان می سوزد
سایه خاموش کز این جان پر آتش که مراست
آه را گر بدهم راه جهان می سوزد

در پردۀ خون

بهار آمد بیا تا داد عمر رفته بستانیم
به پای سرو آزادی سر و دستی برافشانیم
به عهد گل زبان سوسن آزاد بگشاییم
که ما خود درد این خون خوردن خاموش می دانیم
نسیم عطر گردان بوی خون عاشقان دارد
بیا تا عطر این گل در مشام جان بگردانیم
شرار ارغوان واخیزِ خون نازنینان است
سمندر وار جان ها بر سر این شعله بنشانیم
جمال سرخ گل در غنچه پنهان است ای بلبل
سرودی خوش بخوان کز مژدۀ صبحش بخندانیم
گلی کز خنده اش گیتی بهشت عدن خواهد شد
ز رنگ و بوی او رمزی به گوش دل فروخوانیم
سحر کز باغ پیروزی نسیم آرزو خیزد
چه پرچم های گلگون کاندر آن شادی برقصانیم
به دست رنج هر ناممکنی ممکن شود آری
بیا تا حلقۀ اقبال محرومان بجنبانیم
الا ای ساحل امید سعی عاشقان دریاب
که ما کشتی در این توفان به سودای تو می رانیم
دلا در یال آن گلگون گردن تاز چنگ انداز
مبادا کز نشیب این شب سنگین فرومانیم
شقایق خوش رهی در پردۀ خون می زند، سایه
چه بی راهیم اگر همخوانی این نغمه نتوانیم

گل افشان خون

بلندا سرما که گر غرق خونش
ببینی، نبینی تو هرگز زبونش
سرافراز باد آن درخت همایون
کزین سرنگونی نشد سرنگونش
تناور درختی که هر چه ش ببری
فزون تر بود شاخ و برگ فزونش
پی آسمان زد همانا تبرزن
که بر سر فرو ریخت سقف و ستونش
زمین واژگون شد از آن تا نبیند
در آیینۀ آسمان واژگونش
بلی گوی عهدش بلا آزماید
زهی مرد و آن عهد و آن آزمونش
ز چندی و چونی برون رفت و آخر
دریغا ندانست کس چند و چونش
خوشا عشق فرزانۀ ما که ایدون
ز مجنون سبق برده صیت جنونش
از آن خون که در چاه شب خورد بنگر
سحرگاه لبخند خورشید گونش
خم زلفش آن لعل می نماید
نگر تا نپیچی سر از رهنمونش
بهارا تو از خون او آب خوردی
بیا تا ببینی گل افشان خونش
سماعی است در بزم او قدیسان را
دلا گوش کن نغمۀ ارغنونش
به مانند دریاست آن بی کرانه
تو موجش ندیدی و دیدی سکونش
نهنگی بباید که با وی بر آید
کجا سایه از عهده آید برونش

گفتار اندر حذر کردن از دشمنان

نگویم ز جنگ بد اندیش ترس
در آوازهٔ صلح از او بیش ترس
بسا کس به روز آیت صلح خواند
چو شب شد سپه بر سر خفته راند
زره پوش خسبند مرد اوژنان
که بستر بود خوابگاه زنان
به خیمه درون مرد شمشیر زن
برهنه نخسبد چو در خانه زن
بباید نهان جنگ را ساختن
که دشمن نهان آورد تاختن
حذر کار مردان کار آگه است
یزک سد رویین لشکر گه است

سر آغاز

اگر هوشمندی به معنی گرای
که معنی بماند ز صورت به جای
که را دانش و جود و تقوی نبود
به صورت درش هیچ معنی نبود
کسی خسبد آسوده در زیر گل
که خسبند از او مردم آسوده دل
غم خویش در زندگی خور که خویش
به مرده نپردازد از حرص خویش
زر و نعمت اکنون بده کان توست
که بعد از تو بیرون ز فرمان توست
نخواهی که باشی پراکنده دل
پراکندگان را ز خاطر مهل
پریشان کن امروز گنجینه چست
که فردا کلیدش نه در دست توست
تو با خود ببر توشۀ خویشتن
که شفقت نیاید ز فرزند و زن
کسی گوی دولت ز دنیا برد
که با خود نصیبی به عقبی برد
به غمخوارگی چون سرانگشت من
نخارد کس اندر جهان پشت من
مکن، بر کف دست نه هرچه هست
که فردا به دندان بری پشت دست
به پوشیدن ستر درویش کوش
که ستر خدایت بود پرده پوش
مگردان غریب از درت بی نصیب
مبادا که گردی به درها غریب
بزرگی رساند به محتاج خیر
که ترسد که محتاج گردد به غیر
به حال دل خستگان در نگر
که روزی تو دلخسته باشی مگر
درون فروماندگان شاد کن
ز روز فروماندگی یاد کن
نه خواهنده‌ای بر در دیگران
به شکرانه خواهنده از در مران

گفتار اندر نواخت ضعیفان

پدرمرده را سایه بر سر فکن
غبارش بیفشان و خارش بکن
ندانی چه بودش فرو مانده سخت؟
بود تازه بی بیخ هرگز درخت؟
چو بینی یتیمی سر افکنده پیش
مده بوسه بر روی فرزند خویش
یتیم ار بگرید که نازش خرد؟
وگر خشم گیرد که بارش برد؟
الا تا نگرید که عرش عظیم
بلرزد همی چون بگرید یتیم
به رحمت بکن آبش از دیده پاک
به شفقت بیفشانش از چهره خاک
اگر سایه ای خود برفت از سرش
تو در سایۀ خویشتن پرورش
من آنگه سر تاجور داشتم
که سر بر کنار پدر داشتم
اگر بر وجودم نشستی مگس
پریشان شدی خاطر چند کس
کنون دشمنان گر برندم اسیر
نباشد کس از دوستانم نصیر
مرا باشد از درد طفلان خبر
که در طفلی از سر برفتم پدر
یکی خار پای یتیمی بکند
به خواب اندرش دید صدر خجند
همی گفت و در روضه‌ها می‌چمید
کز آن خار بر من چه گلها دمید
مشو تا توانی ز رحمت بری
که رحمت برندت چو رحمت بری
چو انعام کردی مشو خود پرست
که من سرورم دیگران زیر دست
اگر تیغ دورانش انداخته‌ است
نه شمشیر دوران هنوز آخته‌ است؟
چو بینی دعا گوی دولت هزار
خداوند را شکر نعمت گزار
که چشم از تو دارند مردم بسی
نه تو چشم داری به دست کسی
کرم خوانده‌ام سیرت سروران
غلط گفتم، اخلاق پیغمبران

حکایت ابراهیم علیه‌السلام

شنیدم که یک هفته ابن‌السبیل
نیامد به مهمان سرای خلیل
ز فرخنده خویی نخوردی به گاه
مگر بینوایی در آید ز راه
برون رفت و هر جانبی بنگرید
بر اطراف وادی نگه کرد و دید
به تنها یکی در بیایان چو بید
سر و مویش از برف پیری سپید
به دلداریش مرحبایی بگفت
به رسم کریمان صلایی بگفت
که ای چشمهای مرا مردمک
یکی مردمی کن به نان و نمک
نعم گفت و بر جست و برداشت گام
که دانست خلقش، علیه‌السلام
رقیبان مهمان سرای خلیل
به عزت نشاندند پیر ذلیل
بفرمود و ترتیب کردند خوان
نشستند بر هر طرف همگنان
چو بسم الله آغاز کردند جمع
نیامد ز پیرش حدیثی به سمع
چنین گفتش: ای پیر دیرینه روز
چو پیران نمی‌بینمت صدق و سوز
نه شرط است وقتی که روزی خوری
که نام خداوند روزی بری؟
بگفتا نگیرم طریقی به دست
که نشنیدم از پیر آذرپرست
بدانست پیغمبر نیک فال
که گبر است پیر تبه بوده حال
به خواری براندش چو بیگانه دید
که منکر بود پیش پاکان پلید
سروش آمد از کردگار جلیل
به هیبت ملامت کنان کای خلیل
منش داده صد سال روزی و جان
تو را نفرت آمد از او یک زمان
گر او می‌برد پیش آتش سجود
تو وا پس چرا می‌بری دست جود؟

گفتار اندر احسان با نیک و بد

گره بر سر بند احسان مزن
که این زرق و شید است و آن مکر و فن
زیان می‌کند مرد تفسیردان
که علم و ادب می‌فروشد به نان
کجا عقل یا شرع فتوی دهد
که اهل خرد دین به دنیا دهد؟
ولیکن تو بستان که صاحب خرد
از ارزان فروشان به رغبت خرد
 

حکایت عابد با شوخ دیده

زبان دانی آمد به صاحبدلی
که محکم فرومانده‌ام در گلی
یکی سفله را ده درم بر من است
که دانگی از او بر دلم ده من است
همه شب پریشان از او حال من
همه روز چون سایه دنبال من
بکرد از سخنهای خاطر پریش
درون دلم چون در خانه ریش
خدایش مگر تا ز مادر بزاد
جز این ده درم چیز دیگر نداد
ندانسته از دفتر دین الف
نخوانده به جز باب لاینصرف
خور از کوه یک روز سر بر نزد
که این قلتبان حلقه بر در نزد
در اندیشه‌ام تا کدامم کریم
از آن سنگدل دست گیرد به سیم
شنید این سخن پیر فرخ نهاد
درستی دو، در آستینش نهاد
زر افتاد در دست افسانه گوی
برون رفت ازآنجا چو زر تازه روی
یکی گفت: شیخ این ندانی که کیست؟
بر او گر بمیرد نباید گریست
گدایی که بر شیر نر زین نهد
ابو زید را اسب و فرزین نهد
بر آشفت عابد که خاموش باش
تو مرد زبان نیستی، گوش باش
اگر راست بود آنچه پنداشتم
ز خلق آبرویش نگه داشتم
وگر شوخ چشمی و سالوس کرد
الا تا نپنداری افسوس کرد
که خود را نگه داشتم آبروی
ز دست چنان گربزی یاوه گوی
بد و نیک را بذل کن سیم و زر
که این کسب خیر است و آن دفع شر
خنک آن که در صحبت عاقلان
بیاموزد اخلاق صاحبدلان
گرت عقل و رای است و تدبیر و هوش
به عزت کنی پند سعدی به گوش
که اغلب در این شیوه دارد مقال
نه در چشم و زلف و بناگوش و خال

حکایت ممسک و فرزند ناخلف

یکی رفت و دینار از او صد هزار
خلف برد صاحبدلی هوشیار
نه چون ممسکان دست بر زر گرفت
چو آزادگان دست از او بر گرفت
ز درویش خالی نبودی درش
مسافر به مهمان سرای اندرش
دل خویش و بیگانه خرسند کرد
نه همچون پدر سیم و زر بند کرد
ملامت کنی گفتش ای باد دست
به یک ره پریشان مکن هرچه هست
به سالی توان خرمن اندوختن
به یک دم نه مردی بود سوختن
چو در دست تنگی نداری شکیب
نگه دار وقت فراخی حسیب
به دختر چه خوش گفت بانوی ده
که روز نوا برگ سختی بنه
همه وقت بردار مشک و سبوی
که پیوسته در ده روان نیست جوی
به دنیا توان آخرت یافتن
به زر پنجۀ شیر بر تافتن
اگر تنگدستی مرو پیش یار
وگر سیم داری بیا و بیار
اگر روی بر خاک پایش نهی
جوابت نگوید به دست تهی
خداوند زر برکند چشم دیو
به دام آورد صخر جنی به ریو
تهی دست در خوبرویان مپیچ
که بی هیچ مردم نیرزند هیچ
به دست تهی بر نیاید امید
به زر برکنی چشم دیو سپید
به یک بار بر دوستان زر مپاش
وز آسیب دشمن به اندیشه باش
اگر هرچه یابی به کف برنهی
کفت وقت حاجت بماند تهی
گدایان به سعی تو هرگز قوی
نگردند، ترسم تو لاغر شوی
چو منّاع خیر این حکایت بگفت
ز غیرت جوانمرد را رگ نخفت
پراکنده دل گشت از آن عیب جوی
بر آشفت و گفت ای پراکنده گوی
مرا دستگاهی که پیرامن است
پدر گفت میراث جد من است
نه ایشان به خست نگه داشتند
به حسرت بمردندو بگذاشتند؟
به دستم نیفتاد مال پدر
که بعد از من افتد به دست پسر؟
همان به که امروز مردم خورند
که فردا پس از من به یغما برند
خور و پوش و بخشای و راحت رسان
نگه می چه داری ز بهر کسان؟
برند از جهان با خود اصحاب رای
فرو مایه ماند به حسرت به جای
زر و نعمت اکنون بده کآن توست
که بعد از تو بیرون ز فرمان توست
به دنیا توانی که عقبی خری
بخر، جان من، ورنه حسرت بری

پژواک

دل شکستۀ ما همچو آینه پاک است
بهای دُر نشود گم اگرچه در خاک است
ز چاک پیرهن یوسف آشکارا شد
که دست و دیدۀ پاکیزه دامنان پاک است
نگر که نقش سپید و سیه رهت نزند
که این دو اسبۀ ایام سخت چالاک است
قصور عقل کجا و قیاس قامت عشق
تو هرقبا که بدوزی به قدر ادراک است
سحر به باغ درآ کز زبان بلبل مست
بگویمت که گریبان گل چرا چاک است
رواست گر بگشاید هزار چشمۀ اشک
چنین که داس تو بر شاخه های این تاک است
ز دوست آنچه کشیدم سزای دشمن بود
فغان ز دوست که در دشمنی چه بی باک است
صفای چشمۀ روشن نگاه دار ای دل
اگر چه از همه سو تند باد خاشاک است
صدای توست که بر می زند ز سینۀ من
کجایی ای که جهان از تو پر ز پژواک است
غروب و گوشۀ زندان و بانگ مرغ غریب
بنال سایه که هنگام شعر غمناک است
دل حزینم از این نالۀ نهفته گرفت
بیا که وقت صفیری ز پردۀ راک است

چراغ صاعقه

کو پای آن که باز به کوی شما رسم
آنجا مگر به یاری باد صبا رسم
جایی که قاصدان سحر راه گم کنند
من مانده در غروب بیابان کجا رسم
در راه عشق او چه سواران که پی شدند
آنگاه من، پیادۀ بی دست و پا رسم؟
بانگ غمم که رفتم و سر کوفتم به کوه
دیگر اگر به گوش رسم چون صدا رسم
اندوه نامرادی اسکندرم کشد
چون خضر اگر به چشمۀ آب بقا رسم
گفتم ز فیض جام شما کام ما رواست
باور نداشتم که بدین ناروا رسم
درد برهنگان جهانم به ره کشید
هرگز نخواستم که به اسب و قبا رسم
می آمدم که در شب این دل گرفتگان
چون باد صبح با نفس دلگشا رسم
بنمایمت که در دل تنگم چه ناله هاست
چون نای اگر به هم نفسی آشنا رسم
مردم در این خیال و هنوزم امید هست
که آخر به دیده بوسی آن دل ربا رسم
یکی شب چراغ صاعقه گیرم به راه صبح
وانگاه همچو رعد به بانگ رسا رسم
چون سایه گرچه در شب تاریک گم شدم
در روشنای روز ز هر سو فرا رسم

در قفس

ای برادر عزیز چون تو بسی است
در جهان هر کسی عزیز کسی است
هوس روزگار خوارم کرد
روزگار است و هر دمش هوسی است
عنکبوت زمانه تا چه تنید
که عقابی شکستۀ مگسی است
به حساب من و تو هم برسند
که به دیوان ما حساب رسی است
هر نفسی عشق می کشد ما را
همچنین عاشقیم تا نفسی است
کاروان از روش نخواهد ماند
باز راه است و غلغل جرسی است
آستین بر جهان برافشانم
گر به دامان دوست دسترسی است
تشنۀ نغمه های اوست جهان
بلبل ما اگرچه در قفسی است
سایه بس کن که دردمند ونژند
چون تو در بند روزگار بسی است

شکاف

جادوی تراشی چرب دستانه
خاطرۀ پا در گریزِ شبِ عشقی کامیاب را
                                                     که کجا بود و چه وقت

به بودن و ماندن
                   اصرار می‌کند
بر آبگینۀ این جامِ فاخر
                               که در آن
ماهیِ سُرخ
               به فراغت
گام‌های فرصتِ کوتاهش را
چنان چون جرعۀ زهری کُشت یار
نشخوار
          می‌کند.

□

از پنجره
          من
              در بهار می‌نگرم
که عروسِ سبز را
از طلسمِ خوابِ چوبینش
بیدار می‌کند.

□

و دست‌کوک‌هایی چنین عجول
که این جمعِ پریشان را
                            به خیره
پیوندی نابه‌سامان
                      در کار می‌کند:

 

من و جامِ  خاطره را، و بهار را
و ماهیِ سُرخ را
                   که چونان «نقطۀ پایانی» رنگین و مُذهّب
فرجامِ بی‌حاصلِ تبارِ تزیینیِ خود را
اصرار می‌کند.

سفر

                                                                         به بانوی صبر و ایثار
                                                                         اَنوش سرکیسیان کَتز
 
خدای را   
          مسجدِ من كجاست
                                   ای ناخدای من؟
در كدامین جزیرۀ آن آبگیرِ ایمن است
                                              كه راهش
از هفت دریای بی‌زنهار می‌گذرد؟
 
□
 
از تنگابی پیچاپیچ گذشتیم
                               با نخستین شام سفر،
كه مزرعِ سبزِ آبگینه بود.
 
و با كاهشِ شب
                    ــ كه پنداری
در تنگۀ سنگی
                    جای
                         خوش‌تر داشت ــ
به دریایی مرده درآمدیم
                            با آسمان سُربیِ كوتاهش
كه موج و باد را
به سكونی جاودانه
 مسخ كرده بود،
و آفتابی رطوبت‌زده را
كه در فراخیِ بی‌تصمیمیِ خویش
                                        سرگردانی می‌كشید و
در تردیدِ میانِ فرونشستن و برخاستن
به ولنگاری
            یله بود.
 
□
 
ما به سختی در هوای گندیدۀ طاعونی دم می زدیم و
                                                                    عرق‌ریزان
در تلاشی نومیدانه
                       پارو می‌كشیدم
بر پهنۀ خاموشِ دریای پوسیده
                                       كه سراسر
پوشیده ز اجسادی‌ است
                             كه چشمانِ ایشان
                                                    هنوز
از وحشتِ توفانِ بزرگ
                          برگشاده است
و از آتشِ خشمی كه به هر جنبنده در نگاهِ ایشان است
نیزه‌های شكن‌شكنِ تُندر
جَستن می‌كند.
 
□
 
و تنگاب‌ها
و دریاها.
 
تنگاب‌ها
و دریاهای دیگر...
 
□
 
آنگاه به دریایی جوشان در آمدیم
با گرداب‌های هول
و خرسنگ‌های تفته
                        كه خیزاب‌ها
                                       بر آن
                                             می‌جوشید.
 
«ــ اینك دریای ابرهاست...
    اگر عشق نیست
    هرگز هیچ آدمیزاده را
    تابِ سفری این چنین
    نیست!»
 
چنین گفتی
با لبانی كه مدام
پنداری
        نامِ گلی را
                     تكرار می‌كنند.
 
و از آن هنگام كه سفر را لنگر برگرفتیم
اینك كلام تو بود از لبانی
كه تكرار بهار و باغ است.
 
و كلام تو در جانِ من نشست
و من آ ن را
             حرف
                   به حرف
                            باز
                               گفتم.
كلماتی كه عطرِ دهانِ تو را داشت.
 
و در آن دوزخ
               ــ كه آبِ گندیده
                 دود كنان
                 بر تابه‌های تفتۀ سنگ
                 می‌سوخت ـ
رطوبتِ دهانت را
                    از هر یكانِ حرف
                                       چشیدم.
 
و تو به چرب دستی
كشتی را
           بر دریای دمه خیزِ جوشان
                                          می‌گذرانیدی.
و كشتی
با سنگینیِ سیّالش،
با غژّاغژِّ دکل‌های بلند
                           ــ كه از بار غرور بادبان‌ها پَست می‌شد ــ
در گذارِ از دیوارهای پوكِ پیچان
به كابوسی می‌مانست
                             كه در تبی سنگین
                                                   می‌گذرد.
 
□
 
امّا
چندان كه روزِ بی‌آفتاب
                           به زردی نشست،
از پس تنگابی كوتاه
                       راه
                           به دریایی دیگر بردیم
                                                    كه به پاكی
گفتی
       زنگیان
            غم غربت را در کاسۀ مرجانیِ آن گریسته اند و من اندوهِ

                                                                                  ایشان راو

                                                                                  تو اندوه مرا
 
□
 
و مسجدِ من
               در جزیره‌یی‌ است
                                   هم از این دریا.
اما كدامین جزیره، كدامین جزیره، نوحِ من ای ناخدای من؟
تو خود آیا جُستجوی جزیره را
از فرازِ كشتی
                 كبوتری پرواز می‌دهی؟
یا به گونه‌ای دیگر؟ به راهی دیگر؟
ــ كه در این دریا بار
  همه چیزی
  به صداقت
  از آب
        تا مهتاب
                  گسترده است،
  و نقرۀ كدرِ فَلسِ ماهیان
                                 در آب
  ماهی دیگر است
  در آسمانی
               باژگونه ــ
 
□
 
در گسترۀ خلوتی ابدی
در جزیرۀ بكری
فرود آمدیم.
 
گفتی:
       «ــ اینت سفر، كه با مقصود فرجامید:
           سختینه‌یی به سرانجامی خوش!»
 
و به سجده
              من
پیشانی بر خاك نهادم.
 
□
 
خدای را
          نا خدای من!
                         مسجد من كجاست؟
در كدامین دریا
كدامین جزیره؟ــ
آنجا كه من از خویش برفتم تا در پای تو سجده كنم
و مذهبی عتیق را
ــ چونان مومیایی شده‌یی از فراسوهای قرون
به وِردگونه‌یی
جان بخشم.
 
مسجدِ من كجاست؟
 
با دستهای عاشقت
                         آنجا
مرا
مزاری بنا كن!

 

سه سرود برای آفتاب

۱
شبانه

اعترافی طولانی‌ است شب اعترافی طولانی‌ است
فریادی برای رهایی‌ است شب فریادی برای رهایی‌ است
و فریادی برای بند.

شب
اعترافی طولانی‌است.

□

اگر نخستین شبِ زندان است
یا شامِ واپسین
                ــ تا آفتابِ دیگر را
در چهارراه‌ها فرا یاد آری
یا خود به حلقۀ دارش از خاطر
                                    ببری ‌ــ،
فریادی بی‌انتها است شب فریادی بی‌انتها است
فریادی از نومیدی فریادی از امید،
فریادی برای رهایی‌ است شب فریادی برای بند.

شب
فریادی طولانی‌ است.

۲
چلچلی

من آن مفهومِ مجرد را جُسته‌ام.

پای‌درپای آفتابی بی‌مصرف
                                  که پیمانه می‌کنم
با پیمانۀ روزهای خویش که به چوبین کاسۀ جذامیان ماننده است،
من آن مفهومِ مجرد را جُسته‌ام
من آن مفهومِ مجرد را می‌جویم.

پیمانه‌ها به چهل رسید و از آن برگذشت.
افسانه‌های سرگردانی‌ات
                              ای قلبِ دربه در
به پایانِ خویش نزدیک می‌شود.

بیهوده مرگ
             به تهدید
                      چشم می‌دَرانَد:
ما به حقیقتِ ساعت‌ها
شهادت نداده‌ایم
                  جز به گونۀ این رنج‌ها
که از عشق‌های رنگینِ آدمیان
به نصیب برده‌ایم
                   چونان خاطره‌یی هریک
در میان نهاده
               از نیشِ خنجری
                                  با درختی.

□

با این همه از یاد مبر
که ما
ــ من و تو ــ
               انسان را
رعایت کرده‌ایم
(خود اگر
           شاهکارِ خدا بود
                                یا نبود)،
و عشق را
رعایت کرده‌ایم.

□

در باران و به شب
به زیرِ دو گوشِ ما
در فاصله‌یی کوتاه از بسترهای عفافِ ما
روسبیان
به اعلامِ حضورِ خویش
آهنگ‌های قدیمی را
با سوت
         می‌زنند.

(در برابرِ کدامین حادثه
                              آیا
انسان را
           دیده‌ای
با عرقِ شرم
بر جبینَش؟)

□

آنگاه که خوش‌تراش‌ترینِ تن‌ها را به سکۀ سیمی توان خرید،
مرا
    ــ دریغا دریغ ــ
                   هنگامی که به کیمیای عشق
                                                         احساسِ نیاز
                                                                          می‌افتد
همه آن دَم است
همه آن دَم است.

□

قلبم را در مِجریِ کهنه‌یی
پنهان می‌کنم
در اتاقی که دریچه‌یی‌ش
                                 نیست.
از مهتابی
             به کوچۀ تاریک
                             خم می‌شوم
و به جای همه نومیدان
می‌گریم.

آه
من
حرام شده‌ام!

□

با این همه، ای قلبِ دربِه در!
از یاد مبر
          که ما
                 ــ من و تو ــ
عشق را رعایت کرده‌ایم،
ازیاد مبر
         که ما
                ــ من و تو ــ
انسان را
رعایت کرده‌ایم،
خود اگر شاهکارِ خدا بود
یا نبود.

۳
…

پس آواره‌یی چالاک
                       بر خاک
                                  جنبید
تا زمینِ خسته به سنگینی نفسی بکرد
                                                 سخت
                                                          سرد.

چشمه‌های روشن
بر کوهساران جاری شد.
و سیاهیِ عطشانِ شب آرام یافت.
و آن چیزها همه
                     که از آن پیش
مرگ را
        در گودنای خواب
                           تجربه‌یی می‌کردند
تند و دَم‌دَمی
حیات را به احتیاط
                      محکی زدند.

پس به ناگاهان همه با هم برآغازیدند
و آفتاب
برآمد
و مُردگان
          به بوی حیات
                        از بی‌نیازی‌های خویشتن آواره شدند.

شهر
     هراسان
             از خوابِ آشفتۀ خویش
                                          برآمد
و تکاپوی سیری‌ناپذیرِ انباشتن را
از سر گرفت.

انباشتن و
           هرچه بیش انباشتن
                                      آری
که دستِ تهی را
                      تنها
بر سر می‌توان کوفت.

□

و خورشید لحظه‌یی سوزان است،
مغرور و گریزپای
               لحظۀ مکررِ سوزانی‌ است
                                              از همیشه
و در آن دَم که می‌پنداری
بر ساحلِ جاودانگی پا بر خاک نهاده‌ای
این تنگ چشم
از همه وقتی پادرگریزتر است.

به پایداری آن عشق سربلند

بود که بار دگر بشنوم صدای تو را؟
ببینم آن رخ زیبای دلگشای تو را؟
بگیرم آن سر زلف و به روی دیده نهم
ببوسم آن سر و چشمان دل ربای تو را
ز بعد این همه تلخی که می کشد دل من
ببوسم آن لب شیرین جان فزای تو را
کی ام مجال کنار تو دست خواهد داد
که غرق بوسه کنم باز دست و پای تو را
مباد روزی چشم من ای چراغ امید
که خالی از تو ببینم شبی سرای تو را
دل گرفتۀ من کی چو غنچه باز شود
مگر صبا برساند به من هوای تو را
چنان تو در دل من جا گرفته ای  ای جان
که هیچ کس نتواند گرفت جای تو را
ز روی خوب تو برخورده ام، خوشا دل من
که هم عطای تو را دید و هم لقای تو را
سزای خوبی نو بر نیامد از دستم
زمانه نیز چه بد می دهد سزای تو را
به ناز و نعمت باغ بهشت هم ندهم
کنار سفرۀ نان و پنیر و چای تو را
به پایداری آن عشق سربلندم قسم
که سایۀ تو به سر می برد وفای تو را

کهربا

من نه خود می روم، او مرا می کشد
کاه سرگشته را کهربا می کشد
چون گریبان ز چنگش رها می کنم
دامنم را به قهر از قفا می کشد
دست و پا می زنم می رباید سرم
سر رها می کنم دست و پا می کشد
گفتم این عشق اگر واگذارد مرا
گفت اگر واگذارم وفا می کشد
گفتم این گوش تو خفته زیر زبان
حرف ناگفته را از خفا می کشد
گفت از آن پیش تر این مشام نهان
بوی اندیشه را در هوا می کشد
لذت نان شدن زیر دندان او
گندمم را سوی آسیا می کشد
سایۀ او شدم چون گریزم از او؟
در پی اش می روم تا کجا می کشد

خون در جگر

دلا حلاوت آن دل ستان اگر دانیم
به جان او که دل از آن او نگردانیم
اگر به ماه بر آید و گر به چاه شود
چراغ راه همان شمع شعله ور دانیم
حدیث غارت دی از درخت پرسیدند
جواب داد که ما وقت بار و بر دانیم
به آب و رنگ خوشت مژده می دهیم ای گل
که نقش بندی این خون در جگر دانیم
خمار این شب ساغر شکسته چند کشی؟
بیا که ما ره میخانۀ سحر دانیم
زمانه فرصت پروازم از قفس ندهد
وگرنه ما هنر رقص بال و پر دانیم
خدای را که دگر جرعه ای از آن می لعل
به ما ببخش که ما قدر این گوهر دانیم
طریق سایه اگر عاشقی است عیب مکن
ز کارهای جهان ما همین هنر دانیم

عزیزتر از جان

یارا حقوق صحبت یاران نگاه دار
باهمرهان وفا کن و پیمان نگاه دار
در راه عشق گر برود جان ما چه باک
ای دل تو آن عزیز تر از جان نگاه دار
محتاج یک کرشمه ام ای مایۀ امید
این عشق را ز آفت حرمان نگاه دار
ما با امید صبح وصال تو زنده ایم
ما را ز هول این شب هجران نگاه دار
مپسند یوسف من اسیر برادران
پروای پیر کلبۀ احزان نگاه دار
بازم خیال زلف تو ره زد خدای را
چشم مرا ز خواب پریشان نگاه دار
ای دل اگر چه بی سر و سامان تر از تو نیست
چون سایه سر رها کن و سامان نگاه دار

با نی کسایی

دلم گرفته خدا را تو دلگشایی کن
من آمدم به امیدت تو هم خدایی کن
به بوی دلکش زلفت که این گره بگشای
دل گرفتۀ ما بین و دلگشایی کن
دلی چو آینه دارم نهاده بر سر دست
ببین به گوشۀ چشمی و خودنمایی کن
ز روزگار میاموز بی وفایی را
خدای را که دگر ترک بی وفایی کن
بلای کینۀ دشمن کشیده ام ای دوست
تو نیز با دل من طاقت آزمایی کن
شکایت شب هجران که می تواند گفت
حکایت دل ما با نی کسایی کن
بگو به حضرت استاد ما به یاد توایم
تو نیز یادی از آن عهد آشنایی کن
نوای مجلس عشاق نغمۀ دل ماست
بیا و با غزل سایه همنوایی کن

 

هم پیمان

گشاد کار آن دلبند اگر با جان من بودی
همانا دادن جان کار بس آسان من بودی
جدایی کار دشمن بود ورنه ای برادر جان
من از جان یاورت بودم تو پشتیبان من بودی
وفا تا پای جان این است پیمانی که ما بستیم
در آن عهد وفاداری تو هم پیمان من بودی
چو فرزندت مر خواند شهید راه آزادی
چه خواهی گفتنش فردا؟ که زندانبان من بودی؟
تو زندانبان من بودی و من زندانی ات، اما
اگر نیکو بیندیشی تو هم زندان من بودی
عجب کز چانۀ گرمت سخن ناپخته می آید
نبودی خام اگر با آتش سوزان من بودی
در این زندان من از خون دل خود آب می خوردم
تو هم چون سایه بر این خوان غم مهمان من بودی

پاییز

شب های ملال آور پاییز است
هنگام غزل های غم انگیز است
گویی همه غم های جهان امشب
در زاری این بارش یکریز است
ای مرغ سحر ناله به دل بشکن
هنگامۀ آواز شباویز است
دور است از این باغ خزان خورده
آن باد فرح بخش که گلبیز است
ساقی سبک آن رطل گران پیش آر
کاین عمر گران مایه سبک خیز است
خاکستر خاموش مبین ما را
باز آ که هنوز آتش ما تیز است
این دست که در گردن ما کردند
هش دار که با دشنۀ خونریز است
برخیز و بزن بر دف رسوایی
فسقی که در این پردۀ پرهیز است
سهل است که با سایه نیامیزند
ماییم و همین غم که خوش آمیز است

هنر گام زمان

امروز نه آغاز و نه انجام جهان است
ای بس غم و شادی که پس پرده نهان است
گر مرد رهی غم مخور از دوری و دیری
دانی که رسیدن هنر گام زمان است
تو رهرو دیرینۀ سر منزل عشقی
بنگر که ز خون تو به هر گام نشان است
آبی که بر آسود زمینش بخورد زود
دریا شود آن رود که پیوسته روان است
باشد که یکی هم به نشانی بنشیند
بس تیر که در چلۀ این کهنه کمان است
از روی تو دل کندنم آموخت زمانه
این دیده از آن روست که خونابه فشان است
دردا و دریغا که در این بازی خونین
بازیچۀ ایام دل آدمیان است
دل بر گذر قافلۀ لاله و گل داشت
این دشت که پامال سواران خزان است
روزی که بجنبد نفس باد بهاری
بینی که گل و سبزه کران تا به کران است
ای کوه تو فریاد من امروز شنیدی
دردی است در این سینه که هم زاد جهان است
از داد و وداد آن همه گفتند و نکردند
یارب چه قدر فاصلۀ دست و زبان است
خون می چکد از دیده در این کنج صبوری
این صبر که من می کنم افشردن جان است
از راه مرو سایه که آن گوهر مقصود
گنجی است که اندر قدم راهروان است

رود

خوبشتن را به بسترِ تقدیر سپردن
و با هر سنگریزه
رازی به نارضایی گفتن.

زمزمۀ رود چه شیرین است!

□

از تیزه‌های غرورِ خویش فرودآمدن
و از دل‌پاکی‌های سرافرازِ انزوا به زیرافتادن
با فریادی از  وحشتِ هر سقوط.

غرشِ آبشاران چه شکوهمند است!

□

و همچنان در شیبِ شیار فروتر نشستن
و با هر خرسنگ
به جدالی برخاستن.

چه حماسه‌یی‌ست رود، چه حماسه‌یی‌ست!

مرگِ ناصری

با آوازی یک دست
                    یک دست
دنبالۀ چوبینِ بار
                    در قفایش
خطی سنگین و مرتعش
بر خاک می‌کشید.

 

«- تاجِ خاری بر سرش بگذارید!»

و آوازِ درازِ دنبالۀ بار
در هذیانِ دردش
                  یک دست
رشته‌یی آتشین
می‌رشت.

«- شتاب کن ناصری، شتاب کن!»

از رحمی که در جانِ خویش یافت
سبک شد
و چونان قویی مغرور
در زلالیِ خویشتن نگریست

«- تازیانه‌اش بزنید!»

رشتۀ چرم‌باف
فرود آمد،
و ریسمانِ بی‌انتهای سُرخ
                             در طولِ خویش
از گرهی بزرگ
برگذشت.

«- شتاب کن ناصری، شتاب کن!»

□

از صفِ غوغای تماشاییان
                           العازر
گام‌زنان راهِ خود گرفت
دست‌ها
          در پسِ پُشت
                         به هم درافکنده،
و جانَش را از آزارِ گرانِ دِینی گزنده
آزاد یافت:

«- مگر خود نمی‌خواست، ورنه می‌توانست!»

□

آسمانِ کوتاه
               به سنگینی
بر آوازِ رو در خاموشیِ رحم
                                  فرو افتاد.
سوگواران
             به خاک پُشته برشدند
و خورشید و ماه
به هم
         بر آمد.

نقش

           دریچه:
          حسرتی
          نگاهی و
           آهی.

□

هیرُگلیفِ نگاهی دیگر است
در چشم‌به‌راهی.

و بی‌اختیاریِ آهی دیگر است
از پسِ آهی.

و چشمی‌ست – راه کشیده، به حسرت –
به تشییعِ مسکینانۀ تابوتی
از برابرِ زالِ کومایی.

□

        دریچه:
        حسرتی
        نگاهی و
        آهی.

چه راهِ دور...

چه راهِ دور!
چه راهِ دورِ بی‌پایان!
چه پای لنگ!

نفس با خستگی در جنگ
                            من با خویش
                                            پا با سنگ!

 

چه راهِ دور
چه پای لنگ!

مرثیه

گفتند:
  «- نمی‌خواهیم
                    نمی‌خواهیم
                                   که بمیریم!»

 

گفتند:
     «- دشمن اید!
                      دشمن اید!
                                 خلقان را دشمن اید! »

 

چه ساده
           چه به سادگی گفتند و
                                         ایشان را
چه ساده
          چه به سادگی
                           کشتند!

و مرگِ ایشان
چندان موهن بود و ارزان بود
که تلاشِ از پی زیستن
به رنج‌بارتر گونه‌یی
                    ابلهانه می‌نمود:
سفری دُشخوار و تلخ
                          از دهلیزهای خَم‌اندرخَم و
                                                         پیچ‌اندر‌پیچ
از پی هیچ!

 

□

 

نخواستند
            که بمیرند
یا از آن پیش‌تر که مرده باشند
بارِ خِفّتی
           بر دوش
                   برده باشند.

 

لاجرم گفتند:
            «- نمی‌خواهیم
                             نمی‌خواهیم
                                            که بمیریم!»

و این خود
            وِردگونه‌یی بود
                             پنداری
که اسبانی
              ناگاهان به تَک
از گردنه‌های گردناکِ صعب
                                 با جلگه فرود آمدند
و بر گُردۀ ایشان
                     مردانی
                               با تیغ‌ها
                                          برآهیخته.

 

و ایشان را
              تا در خود بازنگریستند
جز باد
       هیچ
           به کف‌اندر
                        نبود. –
جز باد و به جز خونِ خویشتن،
چرا که نمی‌خواستند
          نمی‌خواستند
          نمی‌خواستند
                           که بمیرند.

اسباب

آنچه جان
           از من
                  همی‌ستاند
ای کاش دشنه‌یی باشد

یا خود
گلوله‌یی.

□

زَهر مباد ای کاشکی،
                     زهرِ کینه و رشک
                     یا خود زهرِ نفرتی.

درد مباد ای کاشکی،
                     دردِ پرسش های گزنده
                     جرّاره به‌سانِ کژدم‌هایی،
از آن گونه که‌ت پاسخ هست و
                                      زبانِ پاسخ
                                                      نه،
و لاجرم پنداری
گَزیدۀ کژدم را
تریاقی نیست…

□

آنچه جان از من همی‌ستاند
دشنه‌یی باشد ای کاش
یا خود
گلوله‌یی.

مجلۀ کوچک

                                                                     به عباس جوانمرد
۱
آه، تو می‌دانی
                 می‌دانی که مرا
سرِ بازگفتنِ بسیاری حرف‌هاست.
هنگامی که کودکان
                       در پسِ دیوارِ باغ
با سکه‌های فرسوده
                        بازی‌ کهنۀ زندگی را
                                                    آماده می‌شوند.
 
می‌دانی
          تو می‌دانی
                       که مرا
سرِ بازگفتنِ کدامین سخن است
                                       از کدامین درد.
 
 
۲
دوره‌های مجلۀ کوچک ــ
کارنامۀ بردگی
با جلدِ زرکوبش...
 
ای دریغ! ای دریغ
                    که فقر
چه به‌آسانی احتضارِ فضیلت است
به هنگامی که
                 تو را
از بودن و ماندن
                  گزیر نیست.
 
ماندن
       ــ آری! ــ
و اندوهِ خویشتن را
                       شامگاهان
به چاه ساری متروک
                        درسپردن،
فریادِ دردِ خود را
در نعرۀ توفان
                 رها کردن،
و زاریِ جانِ بی‌قرار را
با هیاهوی باران
                   درآمیختن.
 
ماندن
      آری
         ماندن
و به تماشا نشستن
                         آری
به تماشا نشستن
                      دروغ را
که عمر
        چه شاهانه می‌گذارد
به شهری که
                ریا را
                     پنهان نمی‌کنند
و صداقتِ همشهریان
                          تنها
                             در همین است.
 
 
۳
به هنگامی که هم جنس‌باز و قصاب
بر سرِ تقسیمِ لاشه
                        خنجر به گلوی یکدیگر نهادند
من جنازۀ خود را بر دوش داشتم
و خسته و نومید
                    گورستانی می‌جُستم.
 
کارنامۀ من
«کارنامۀ بردگی»
                      بود:
دوره‌های مجلۀ کوچک
با جلدِ زرکوبش!
 
□
 
دریغا که فقر
ممنوع ماندن است
                      از توانایی‌ها
                                   به هیأتِ محکومیتی؛ ــ
ورنه، حدیثِ به هر گامی
                             ستاره‌ها را
                                          درنوشتن.
 
ورنه حدیث شادی و
                        از کهکشان‌ها
                                         برگذشتن،
لبخنده و
          از جرقۀ هر دندان
                                  آفتابی زادن.
 
 
۴
صبحِ پاییزی
            در رسیده بود
با بوی گرسنگی
                  در رهگذرها
و مجلۀ کوچک
                   در دست‌ها
با جلدِ طلاکوبش.
 
لوطی و قصاب
بر سرِ واپسین کفارۀ مُردنِ خلق
دست‌وگریبان بودند و
                         مرا
به خفّتِ از خویش
تابِ نظر کردن در آیینه نبود:
احساس می‌کردم که هر دینار
نه مزدِ شرافتمندانۀ کار،
                               که به رشوت
لقمه‌ایی‌ست گلوگیر
                       تا فریاد برنیارم
از رنجی که می‌برم
از دردی که می‌کشم
 
 
۵
ماندن به‌ناگزیر و
                   به ناگزیری
                               به تماشا نشستن
که روتاتیف‌ها
               چگونه
بزرگ‌ترینِ دروغ‌ها را
به لقمه‌هایی بس کوچک
                              مبدل می‌کنند.
 
و دَم فروبستن ــ آری ــ
به هنگامی که سکوت
                          تنها
                              نشانۀ قبول است و رضایت.
 
دریغا که فقر
              چه به‌آسانی
                             احتضارِ فضیلت است
به هنگامی که تو را
از بودن و ماندن
                  چاره نیست؛
بودن و ماندن
و رضا و پذیرش.
 
 
۶
در پسِ دیوارِ باغ
کودکان
با سکه‌های کهنه‌بِسوده
                              بازیِ زندگی را
                                               آماده می‌شوند...
 
آه، تو می‌دانی
می‌دانی که مرا
سرِ بازگفتنِ کدامین سخن است
از کدامین درد.

 

چشم‌اندازی دیگر...

با کلیدی اگر می‌آیی
تا به دستِ خود
                  از آهنِ تفته
                               قفلی بسازم.
 
گر باز می‌گذاری در را،
تا به همتِ خویش
                     از سنگ‌پاره‌سنگ
                                          دیواری برآرم. ــ
 
باری
دل
در این برهوت
دیگرگونه چشم‌اندازی می‌طلبد.
 
□
 
قاطع و بُرّنده
               تو آن شکوه پاره پاسخی،
به هنگامی که
                 اینان همه
                            نیستند
 
جز سؤالی
            خالی
                  به بلاهت.
 
□
 
هم بدان گونه که باد
در حرکتِ شاخساران و برگ‌ها، ــ
از رنگ‌های تو
                سایه‌یی‌شان باید
گر بر آن سرند
که حقیقتی یابند.
 
هم به گونۀ باد
                    ــ که تنها
از جنبشِ شاخساران و برگ‌ها ــ
 
و عشق
ــ کز هر کُناکِ تو ــ
 
□
 
باری
دل
در این برهوت
دیگرگونه چشم‌اندازی می‌طلبد.

Postumus

۱
سنگ
      برای سنگر،
آهن
    برای شمشیر،
جوهر
      برای عشق...
 
 
در خود به جُستجویی پیگیر
                                 همت نهاده‌ام
در خود به کاوش‌ام
در خود
       ستمگرانه
                  من چاه می‌کَنَم
                  من نقب می‌زنم
                  من حفر می‌کُنَم.
 
□
 
در آوازِ من
زنگی بیهوده هست
بیهوده‌تر از
            تشنجِ احتضار:
این فریادِ بی‌پناهی‌ زندگی
از ذُروۀ دردناکِ یأس
به هنگامی که مرگ
سراپا عُریان
با شهوتِ سوزانش به بسترِ او خزیده است و
جفتِ فصل ناپذیرش
                        ــ تن ــ
روسبیانه
به تفویضی بی‌قیدانه
                        نطفۀ زهرآگینش را پذیرا می‌شود.
 
□
 
در آوازِ من
زنگی بیهوده هست
بیهوده‌تر از تشنجِ احتضار
                             که در تلاشِ تاراندنِ مرگ
با شتابی دیوانه‌وار
باقیمانده‌ی زندگی را مصرف می‌کند
تا مرگِ کامل فرارسد.
پس زنگِ بلندِ آوازِ من
به کمالِ سکوت می‌نگرد.
 
□
 
سنگر برای تسلیم
آهن برای آشتی
جوهر
برای
مرگ!

 
 
۲
از بیم‌ها پناهی جُستم
به شارستانی که از هر شفقت عاری بود و
در پسِ هر دیوار
کینه‌یی عطشان بود
گوش با آوای پای رهگذری،
و لُختیِ هر خنجر       
                    غلافِ سینه‌یی می‌جُست،
و با هر سینۀ مهربان
داغِ خونینِ حسرت بود.
 
تا پناهی از بیم‌ام باشد
                           محرابی نیافتم
تا پناهی
          از ریشخندِ امیدم باشد.
 
سهمی را که از خدا داشتم
    دیری بود تا مصرف کرده بودم.
    پس، صعودِ روان را از تنِ خویش نردبانی کردم.
    به‌گشاده‌دستی دست به مصرفِ خود گشودم
    تا چندان که با فرازِ تیزه فرودآیم خود را به‌تمامی رها کرده باشم.
    تا مرا گُساریده باشم تا به قطرۀ واپسین.
پس، من، مرا صعودافزار شد؛ سفرتوشه و پای‌ابزار.
من، مرا خورش بود و پوشش بود.
    به راهی سخت صعب، مرا بارکش بود به شانه‌های زخمین و پایَکانِ پُرآبله.
تا به استخوان سودم‌اش.
چندان که چون روح به سرمنزل رسید از تن هیچ مانده نبود.
    لاجرم به تنهایی‌ِ خود وانهادمش به گونۀ مُردارْلاشه‌یی.
    تا در آن فراز از هر آنچه جسرگونه‌یی باشد میانِ فرودستی و جان،
    پیوندی بر جای بنماند.
 
تن، خسته ماند و رهاشده؛
نردبانِ صعودی بی‌بازگشت ماند.
 
جان از شوقِ فصلی از این‌دست
خروشی کرد.
 
□
 
پس به نظاره نشستم
دور از غوغای آزها و نیازها.
و در پاکیِ خلوتِ خویش نظر کردم که بیشه‌یی باران‌شُسته را می‌مانست.
در نشاطِ دورماندگی از شارستانِ نیازهای فرومایۀ تن نظر کردم و در شادی‌ِ جانِ رهاشده.
و در پیرامنِ خویش به هر سویی نظر کردم.
و در خطِ عبوسِ باروی زندانِ شهر نظر کردم.
و در نیزه‌های سبزِ درختانی نظر کردم که به اعماق رُسته بود
    و آزمندانه به جانبِ خورشید می‌کوشید
    و دستانِ عاشقش در طلبی بی‌انقطاع از بلندیِ انزوای من برمی‌گذشت.
 
و من چون فریادی به خود بازگشتم
و به سرشکستگی در خود فروشکستم.
و من در خود فروریختم، چنان که آواری در من.
و چنان که کاسۀ زهری
در خود فروریختم.
 
دریغا مسکین‌تنِ من! که پَستَش کردم به خیالی باطل
که بلندی‌ِ روح را به جز این راه نیست.
 
آنک تنم، به‌خواری بر سرِ راه افکنده!
وینک سپیدارها که به‌سرفرازی از بلندیِ انزوای من بر می‌گذرد
    گرچه به انجامِ کار، تابوت اگر نشود اجاقِ پیرزنی را هیمه خواهد بود!
وینک باروی سنگی‌ِ زندان،
    به اعماق رُسته و از بلندی‌ها برگذشته،
    که در کومه‌های آزاده‌مردم از این‌سان به‌پستی می‌نگرد،
    و امید و جسارت را در احشاءِ سیاهِ خویش می‌گوارد!
 
«ــ آه، باید که بر این اوجِ بی‌بازگشت
    در تنهایی بمیرم!»
 
□
 
بر دورترین صخرۀ کوهساران، آنک «هفت‌خواهران»اند
    که در دل‌ْافساییِ غروبی چنین بیگاه،
    در جامه‌های سیاهِ بلند، شیون کردن را آماده می‌شوند.
 
ستارگان سوگند می‌خورند ــ گر از ایشان بپرسی ــ که مرا دیده‌اند
به هنگامی که بر جنازۀ خویش می‌گریستم و
بر شاخسارانِ آسمان
                          که می‌خشکید
چرا که ریشه‌هایش در قلبِ من بود و
                                             من      
مُرداری بیش نبودم
                      که دور از خویشتن
با خشمی به رنگِ عشق
به حسرت
           بر دوردستِ بلندِ تیزه
نگرانِ جانِ اندُه‌گینِ خویش بود.

 
 
۳
بی‌خیالی و بی‌خبری.
 
تو بی‌خیال و بی‌خبری
و قابیل ــ برادرِ خونِ تو ــ
راه بر تو می‌بندد
                   از چار جانب
                                 به خونِ تو
با پریده‌رنگی‌ِ گونه‌هایش
کز خشم نیست
                    آن‌قدر
                          کز حسد.
 
و تو را راهِ گریز نیست
نز ناتوانایی و بربسته‌پایی
                               آن‌قدر
                                      کز شگفتی.
 
□
 
شد آن زمان که به جادوی شور و حال
هر برگ را
           بهاری می‌کردی
و چندان که بر پهنه‌ی آبگیرِ غوکان
نسیمِ غروبِ خزانی
                      زرین‌زرهی می‌گسترد
تو را
از تیغِ دریغ‌ها
              ایمنی حاصل بود،
هر پگاهت به دعایی می‌مانست و
هر پسین
           به اجابتی،
شادوَرزی
          چه ارزان و
                      چه آسان بود و
عشق
چه رام و
          چه زودبه‌دست!
 
□
 
به کدام صدا
به کدامین ناله
                پاسخی خواهی گفت
وگر
   نه به فریادی
به کدامین آواز؟
 
پریده‌رنگیِ شامگاهان
دنباله‌ی رو در سکوتِ فریادِ وحشتی رو در فزون است.
به کدامین فریاد
پاسخی خواهی گفت؟

 

حکایت

بزارید وقتی زنی پیش شوی
که دیگر مخر نان ز بقال کوی
به بازار گندم فروشان گرای
که این جو فروش است گندم نمای
نه از مشتری کز زحام مگس
به یک هفته رویش ندیده‌ است کس
به دلداری آن مرد صاحب نیاز
به زن گفت کای روشنایی، بساز
به امید ما کلبه این جا گرفت
نه مردی بود نفع از او وا گرفت
ره نیکمردان آزاده گیر
چو استاده‌ای دست افتاده‌گیر
ببخشای کانان که مرد حقند
خریدار دکان بی رونقند
جوانمرد اگر راست خواهی ولی است
کرم پیشهٔ شاه مردان علی است

 

حکایت

شنیدم که پیری به راه حجاز
به هر خطوه کردی دو رکعت نماز
چنان گرم رو در طریق خدای
که خار مغیلان نکندی ز پای
به آخر ز وسواس خاطر پریش
پسند آمدش در نظر کار خویش
به تلبیس ابلیس در چاه رفت
که نتوان از این خوب تر راه رفت
گرش رحمت حق نه دریافتی
غرورش سر از جاده برتافتی
یکی هاتف از غیبش آواز داد
که ای نیکبخت مبارک نهاد
مپندار اگر طاعتی کرده‌ای
که نزلی بدین حضرت آورده‌ای
به احسانی آسوده کردن دلی
به از الف رکعت به هر منزلی

حکایت

به سرهنگ سلطان چنین گفت زن
که خیز ای مبارک در رزق زن
برو تا ز خوانت نصیبی دهند
که فرزندکانت نظر بر رهند
بگفتا بود مطبخ امروز سرد
که سلطان به شب نیت روزه کرد
زن از ناامیدی سر انداخت پیش
همی گفت با خود دل از فاقه ریش
که سلطان از این روزه گویی چه خواست؟
که افطار او عید طفلان ماست
خورنده که خیرش برآید ز دست
به از صائم الدهر دنیا پرست
مسلم کسی را بود روزه داشت
که درمانده‌ای را دهد نان چاشت
وگرنه چه لازم که سعیی بری
ز خود بازگیری و هم خود خوری؟

حکایت کرم مردان صاحبدل

یکی را کرم بود و قوت نبود
کفافش به قدر مروت نبود
که سفله خداوند هستی مباد
جوانمرد را تنگدستی مباد
کسی را که همت بلند اوفتد
مرادش کم اندر کمند اوفتد
چو سیلاب ریزان که در کوهسار
نگیرد همی بر بلندی قرار
نه در خورد سرمایه کردی کرم
تنک مایه بودی از این لاجرم
برش تنگدستی دو حرفی نبشت
که ای خوب فرجام نیکو سرشت
یکی دست گیرم به چندی درم
که چندی است تا من به زندان درم
به چشم اندرش قدر چیزی نبود
ولیکن به دستش پشیزی نبود
به خصمان بندی فرستاد مرد
که ای نیک نامان آزاد مرد
بدارید چندی کف از دامنش
و گر می‌گریزد ضمان بر منش
وزان جا به زندانی آمد که خیز
وز این شهر تا پای داری گریز
چو گنجشک در باز دید از قفس
قرارش نماند اندر او یک نفس
چو باد صبا زان میان سیر کرد
نه سیری که بادش رسیدی به گرد
گرفتند حالی جوانمرد را
که حاصل کن این سیم یا مرد را
به بیچارگی راه زندان گرفت
که مرغ از قفس رفته نتوان گرفت
شنیدم که در حبس چندی بماند
نه شکوت نبشت و نه فریاد خواند
زمانها نیاسود و شبها نخفت
بر او پارسایی گذر کرد و گفت:
نپندارمت مال مردم خوری
چه پیش آمدت تا به زندان دری؟
بگفت ای جلیس مبارک نفس
نخوردم به حیلت گری مال کس
یکی ناتوان دیدم از بند ریش
خلاصش ندیدم به جز بند خویش
ندیدم به نزدیک رایم پسند
من آسوده و دیگری پای بند
بمرد آخر و نیک نامی ببرد
زهی زندگانی که نامش نمرد
تنی زنده دل، خفته در زیر گل
به از عالمی زندهٔ مرده دل
دل زنده هرگز نگردد هلاک
تن زنده دل گر بمیرد چه باک؟

غزل ۲۰۱ آن به که نظر باشد و گفتار نباشد

آن به که نظر باشد و گفتار نباشد
تا مدعی اندر پس دیوار نباشد
آن بر سر گنج است که چون نقطه به کنجی
بنشیند و سرگشته چو پرگار نباشد
ای دوست برآور دری از خلق به رویم
تا هیچ کسم واقف اسرار نباشد
می‌ خواهم و معشوق و زمینی و زمانی
کو باشد و من باشم و اغیار نباشد
پندم مده ای دوست که دیوانۀ سرمست
هرگز به سخن عاقل و هشیار نباشد
با صاحب شمشیر مبادت سر و کاری
الا به سر خویشتنت کار نباشد
سهل است به خون من اگر دست برآری
جان دادن در پای تو دشوار نباشد
ماهت نتوان خواند بدین صورت و گفتار
مه را لب و دندان شکربار نباشد
وان سرو که گویند به بالای تو باشد
هرگز به چنین قامت و رفتار نباشد
ما توبه شکستیم که در مذهب عشاق
صوفی نپسندند که خمار نباشد
هر پای که در خانه فرورفت به گنجی
دیگر همه عمرش سر بازار نباشد
عطار که در عین گلاب است عجب نیست
گر وقت بهارش سر گلزار نباشد
مردم همه دانند که در نامۀ سعدی
مشکی است که در کلبۀ عطار نباشد
جان در سر کار تو کند سعدی و غم نیست
کان یار نباشد که وفادار نباشد

 

غزل ۲۰۲ جنگ از طرف دوست دل آزار نباشد

جنگ از طرف دوست دل آزار نباشد
یاری که تحمل نکند یار نباشد
گر بانگ برآید که سری در قدمی رفت
بسیار مگویید که بسیار نباشد
آن بار که گردون نکشد یار سبک روح
گر بر دل عشاق نهد بار نباشد
تا رنج تحمل نکنی گنج نبینی
تا شب نرود صبح پدیدار نباشد
آهنگ دراز شب رنجوری مشتاق
با آن نتوان گفت که بیدار نباشد
از دیدۀ من پرس که خواب شب مستی
چون خاستن و خفتن بیمار نباشد
گر دست به شمشیر بری عشق همان است
کان جا که ارادت بود انکار نباشد
از من مشنو دوستی گل مگر آن گاه
کم پای برهنه خبر از خار نباشد
مرغان قفس را المی باشد و شوقی
کان مرغ نداند که گرفتار نباشد
دل آینۀ صورت غیب است ولیکن
شرط است که بر آینه زنگار نباشد
سعدی حیوان را که سر از خواب گران شد
دربند نسیم خوش اسحار نباشد
آن را که بصارت نبود یوسف صدیق
جایی بفروشد که خریدار نباشد

غزل ۲۰۳ تو را نادیدن ما غم نباشد

تو را نادیدن ما غم نباشد
که در خیلت به از ما کم نباشد
من از دست تو در عالم نهم روی
ولیکن چون تو در عالم نباشد
عجب گر در چمن برپای خیزی
که سرو راست پیشت خم نباشد
مبادا در جهان دلتنگ رویی
که رویت بیند و خرم نباشد
من اول روز دانستم که این عهد
که با من می‌کنی محکم نباشد
که دانستم که هرگز سازگاری
پری را با بنی آدم نباشد
مکن یارا دلم مجروح مگذار
که هیچم در جهان مرهم نباشد
بیا تا جان شیرین در تو ریزم
که بخل و دوستی با هم نباشد
نخواهم بی تو یک دم زندگانی
که طیب عیش بی همدم نباشد
نظر گویند سعدی با که داری
که غم با یار گفتن غم نباشد
حدیث دوست با دشمن نگویم
که هرگز مدعی محرم نباشد